Lang niet alle patiënten met astma of COPD gebruiken hun inhalatiemedicatie op de juiste manier. Sterker nog: 60 tot 70 procent maakt fouten bij de inhalatie. Dat zorgt voor veel medicatieverlies én tal van patiënten die niet de meest optimale behandeling ontvangen. Het regionaal formularium zorgt voor aanzienlijke verbetering. Kort samengevat gaat het om de keuze van de juiste toedieningsvorm uit een beperkt assortiment en een structurele begeleiding van de patiënt.
Voor patiënten met astma of COPD is er een veelheid aan medicatie beschikbaar in de apotheek. Talloze inhalatieapparaatjes, elk met een eigen instructie, zijn er om de patiënt meer ‘lucht’ te geven en hun aandoening te stabiliseren. Welke inhalator, ook wel device genoemd, het meeste effect heeft, hangt af van de persoonlijke situatie.
Het belangrijkste is dat de patiënt de inhalator volgens recept inzet en inhaleert conform de gebruiksaanwijzing. Dat valt in de praktijk dus nog niet mee. Sommige inhalators moet je schudden voor gebruik, anderen juist niet. Bij sommige moet je krachtig inhaleren, bij anderen rustig. De lichaamshouding tijdens het gebruik heeft ook effect. Een goede werking valt of staat niet alleen met het kiezen uit de juiste medicatie-groep, maar net zo belangrijk: wat kan de patiënt en welke inhalator past het beste? Huisartsen van zorggroep Haringvliet, longartsen en apothekers op Goeree-Overflakkee onderkenden dat en spraken in 2018 af om tot een eenduidige werkwijze te komen op het gebied van inhalatiemedicatie.
Heldere overdracht
Die samenwerking leidde tot heldere afspraken over de keuze en het voorschrijven van inhalatiemedicatie én de manier en frequentie van de inhalatie-instructie. De patiënt krijgt in het eerste jaar minimaal vier keer instructie aangeboden vanuit de huisartsenpraktijk en de apotheek.
Om de communicatie te verbeteren is een overdrachtsformulier bedacht, waarop alle instructies zijn vermeld en waarop per instructie ruimte is om te vermelden wat er goed gaat bij het inhaleren, inclusief de voorbereiding en wat er direct daarna moet gebeuren. De patiënten nemen dit formulier steeds mee naar de diverse zorgverleners waar zij instructie krijgen, zodat er sprake is van een heldere overdracht tussen zorgverleners.
Regionaal formularium
Dit Flakkeese model trok de aandacht in andere regio’s, die deze werkwijze ook wilden gaan toepassen. “Vanuit regionale huisartsenorganisatie Cohaesie is in 2019 het initiatief gekomen om het Flakkees Model een vervolg te geven op Voorne-Putten”, zegt Jacqueline Muilwijk-Kroes, consulente astma/COPD en projectleider. “We zijn een regionaal overleg gestart en hebben samen opgetrokken om een regionaal formularium te implementeren, de inhalatiebegeleiding te verbeteren en tot een goede overdracht te komen tussen zorgverleners. Alles is erop gericht dat de patiënt centraal staat.”
Uniformiteit
Er is uitgegaan van het formularium dat op Goeree-Overflakkee was ontwikkeld; het Flakkees Model. In samenwerking met zorggroep Haringvliet en KIEK is het formularium geïmplementeerd op Voorne-Putten. Daarbij is adviserend huisarts Paul de Vries een verbindende factor geweest. Margriet Zaagman, longconsulente/longverpleegkundige, heeft verschillende partijen met elkaar verbonden en heeft alle wensen samengevat in één regionaal formularium. Hans in ‘t Veen, longarts SFC en Robin van der Putten, kaderarts astma/COPD hebben ondersteund.
“Inhoudelijk en wat betreft het aanbod van devices is het regionaal formularium grotendeels hetzelfde als in het Flakkees Model. Een verschil is dat astma en COPD hier geen aparte categorieën zijn”, aldus Jacqueline. ‘Regionaal’ betekent in dit geval niet alleen Voorne-Putten, want “het is veel groter geworden”. “De zorgverleners uit regio Rijnmond hebben Cohaesie benaderd over hoe wij op Voorne-Putten het longformularium implementeren, ook zij werden enthousiast over het formularium wat ontwikkeld is door de Flakkeese collega’s. Het ging verder en verder, zodat we nu een mooi regionaal formularium en goede afspraken hebben voor een hele grote regio. We zijn trots op de doelmatigheid en uniformiteit in de regio.”
Waar is het regionaal formularium doorgevoerd?
Zorggroepen: Haringvliet, Hoeksche Waard, Rijmonddokters, Zel, Cohaesie, Kiek, PeriScaldes, DrechtDokters
Apotheken op Goeree-Overflakkee, Zeeland, Voorne-Putten, Rijnmond, Dordrecht, Hoeksche Waard
Ziekenhuizen: Van Weel-Bethesda, Ikazia, Maasstad, Albert Schweitzer, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Reinier de Graaf Gasthuis, Spijkenisse Medisch Centrum, ADRZ
Preferentiebeleid
Volgens Jacqueline zijn er nog wel een paar losse eindjes. Ze noemt het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars. “Als een apotheker bepaalde inhalators niet mag leveren, kan dat de visie achter het regionaal formularium in de weg staan en problemen opleveren bij de patiënt. Het is voor de patiënt niet fijn om ineens te moeten inhaleren met een andere inhalator. Hierdoor kan therapie-ontrouw ontstaan, waardoor er meer klachten kunnen ontstaan en een bezoek aan de spoedeisende hulp wordt vergroot door longaanvallen. Wij hopen dat de zorgverzekeraars in de toekomst eerst met zorgverleners in de regio Zuid-Holland zuidwest in overleg gaan, alvorens zij preferentiebeleid gaan toepassen en open staan voor de unieke vorm van inhalatiebegeleiding die in het begin veel tijd kost, maar uiteindelijk zal leiden tot betere en goedkopere zorg.”
Veel voordelen
“Het regionaal formularium, zeker in zo’n grote regio, is een belangrijke ontwikkeling met veel voordelen”, vat Jacqueline samen. “Door het formularium ontstaat eenduidigheid. Er is een beperkt aantal inhalators gekozen om het beheersbaar te houden voor de zorgverleners en patiënten. De werkzame stof is beschikbaar in verschillende inhalators, waarbij gekeken is naar dezelfde techniek van inhaleren. Net zo belangrijk is de inhalatie-instructie en -begeleiding. Want als de patiënt verkeerd inhaleert, gaat de efficiëntie verloren… De patiënt is gebaat bij een optimale depositie van de medicatie. Eenduidige instructie en herhaling hiervan beperkt de kans op onjuist inhaleren, vermindert de klachten, verbetert de kwaliteit van leven, wat uiteindelijk ook kosten bespaart.”
Dit artikel staat in de tweede uitgave van het magazine “Samen naar Beter”, een verzameling van innovatieve projecten op de Zuid-Hollandse Eilanden.